Utrechters in actie tegen energiearmoede

5 februari 2024

Ga direct naar de interviews: Woerden | Leusden | De Ronde Venen 

Les 1: Verduurzamen voor en door je buren werkt!

Acties tegen energiearmoede worden vaak georganiseerd door bewonersinitiatieven die lokaal zijn geworteld. Telkens blijkt dat deze ’bottom-up’ aanpak het beste resultaat oplevert. Bij moeilijk bereikbare doelgroepen komen lokale initiatieven vaak makkelijker achter de voordeur dan publieke instanties. Van deur-tot-deur gaan en overal aanbellen is arbeidsintensief maar betaalt zich uit.

Dankzij de vele lokale vrijwilligers lukt dit bewonersinitiatieven goed. Vooral in wijken waar verschillende problemen zijn en waar het vertrouwen van bewoners nog gewonnen moet worden. De voorkeur is om te werken met mensen die al bekend zijn in de wijk waar gecoacht en geklust wordt. Indien van toepassing en mogelijk, zorg dan dat je tolken achter de hand hebt.

Duurzaam Woerden bijvoorbeeld verkreeg lokale bekendheid door een duurzaamheidswinkel en werkte vanuit daar, door naar een aanpak Energiearmoede in samenwerking met vrijwilligersorganisatie Present en met steun van de gemeente. “Wat wij het allerbelangrijkste vinden, is dat onze energiecoaches een langdurige relatie met bewoners opbouwen”, zegt Michael Stallvord van Duurzaam Woerden. “Spaarlampen indraaien is een mooi begin, maar je bent er niet met kleine maatregelen. We staan nog maar aan het begin van de energietransitie, in de nabije toekomst moet er veel meer in die woningen gebeuren. Daarvoor is het nodig om langzaam het vertrouwen van bewoners te winnen. Dat geldt zeker voor mensen die te maken hebben met energiearmoede, want die zijn vaak wantrouwig tegenover de overheid en andere instanties.” Lees HIER meer over de aanpak van Duurzaam Woerden.

Les 2: Bied maatwerk

De aanpakken van Duurzaam Woerden, de Energieke Rondeveners en energiecoöperatie DEEL verschillen veel van elkaar. Er zijn dan ook meerdere vormen van hulp bij energiearmoede. Zoals energieadvies door coaches of ambassadeurs, energieklussen of het opzetten van een lokale FIXbrigade die woningen professioneel verduurzamen. Dat is maar goed ook, want de hulpvraag kan enorm verschillen. In sommige woning volstaat het plakken van tochtstrippen en radiatorfolie. In andere woningen moet echter uitvoerig en professioneel geklust om de energierekening omlaag te brengen, bijvoorbeeld door de FIXbrigade. Sommige bewoners hebben niet alleen advies nodig over energiebesparing, maar ook over andere onderwerpen zoals schuldhulpverlening. De keuze voor de beste aanpak hangt af van de lokale situatie, de vaardigheden binnen jouw initiatief en samenwerkingskansen.

In Leusden bestaat al een goedlopend Energieloket met energiegidsen. Energiecoöperatie DEEL heeft daarom een aanvullende manier gevonden om mensen in energiearmoede tegemoet te komen. “Wij doneren zonnepanelen aan de Voedselbank. Dat levert hun langdurig en regelmatig inkomsten op,” vertelt Marian Marseille van DEEL. Lees HIER meer over de aanpak van energiecoöperatie DEEL uit Leusden.

Les 3: Werk samen

Bewonersinitiatieven, gemeenten, energiecoöperaties, organisaties uit het sociale domein zoals de Voedselbank en het Leger des Heils en woningcorporaties weten elkaar steeds beter te vinden. Door samen te werken en gebruik te maken van elkaars kwaliteiten kunnen zij elkaar goed aanvullen. “Organisaties uit het sociaal domein hebben vaak al de contacten en het vertrouwen van de mensen die wij ook willen bereiken,” zegt Joke van Wieringen van de Energieke Rondeveners. In plaats van langs de deuren te gaan werkt de Energieke Rondeveners met een aanmeldsysteem. Dankzij samenwerking met de Voedselbank, vluchtelingenwerk en een lokale welzijnsorganisatie kregen zij honderden aanmeldingen voor hun Energiehulp. Zonder die samenwerkingen hadden mensen zich vast niet zo snel aangemeld. Lees HIER meer over de aanpak van de Energieke Rondeveners.

Uiteraard kan er nog veel beter

Ondanks de vele goede voorbeelden van constructieve samenwerkingen tussen gemeenten, initiatieven en andere organisaties blijft dit een lastig punt. De benadering vanuit de gemeente is vaak nog top-down in plaats van bottom-up. Bewoners hebben hierdoor slechts beperkte invloed op het beleid en de uitvoering van projecten, terwijl zij hier juist zo goed in zijn.

Daarnaast ontbreekt vaak een lange termijn aanpak en strategie om energiearmoede te verminderen. Veelal heeft dit te maken met het uitblijven van structurele financiering om als initiatief een professionaliseringsslag te maken.

Een ander knelpunt is dat bewonersinitiatieven regelmatig het onderspit delven als er commerciële partijen in beeld komen. Aanbestedingen door gemeenten op de klassieke criteria prijs, kwaliteit en levertijd nemen onvoldoende andere voordelen mee zoals meer ontmoetingen in de buurt en sociale cohesie: hard nodig voor het verder verduurzamen en leefbaar houden van de buurt. Zo worden in Woerden de energiecoaches voor de woningen van woningcorporatie geleverd door een commerciële partij van buiten de gemeente. “Dat is een gemiste kans, want zo’n bureau stuurt eenmalig een coach langs, terwijl lokale vrijwilligers vaker langs kunnen komen en een relatie met de bewoners opbouwen”, zegt Koen Hordijk van energiecoöperatie Woerden Energie.

Het Servicepunt Energie pleit er ervoor dat gemeenten bij hun aanbestedingen criteria toevoegen om lokale partijen de voorkeur te geven. Het werken met lokaal gewortelde krachten -of die nou betaald of vrijwillig zijn- heeft immers meerwaarde, zo blijkt telkens weer. Laat commerciële partijen vervolgens gerust aanhaken, maar laat ze het traject niet overnemen. Zie voor meer mogelijkheden ook de kenniscollectie van Energie Samen hierover.

Ook in actie tegen energiearmoede?

Vraag ons om hulp via Servicepunt Energie of meld je aan de cursus Leren over warmte voor bewonersinitiatieven!

Lees hier de interviews

Woerden Leusden De Ronde Venen